Czytając notatkę o Bombardzie nasunęło mi się parę refleksji. Przede wszystkim jak wielki był jego wkład w sposoby ratowania rozbitków. Typowy przykład, że dajemy wędkę, a nie rybę. Taka technika survivalowa oparta na naukowych podstawach. W dodatku potem wielokrotnie stosowana. Jednym z takich nieplanowanych powtórzeń była historia Marylin i Maurice Bailey opisana potem w książce „117 dni na łasce oceanu”. Właśnie 117 dni przetrwali oni mając do dyspozycji tratwę i bączek po zatonięciu ich jachtu na środku oceanu. Przetrwali dzięki woli i wierze w możliwość przeżycia żywiąc się tym, co pływało wokół nich. Nie oni jedni, albowiem od czasu do czasu słyszymy o rozbitkach, którzy radzą sobie w tym obcym środowisku przez dłuższy czas.

Druga refleksja, to niesamowity wyczyn robiony wcale nie dla wyczynu i bez sponsorów. Nie można powiedzieć, że nie dla rozgłosu, bo o ten Bombardowi jak najbardziej chodziło. Nie jednak dla spopularyzowania swojego imienia, a żeby jak najwięcej ludzi wiedziało o tym, jak przetrwał. Medali żadnych nie zdobył, choć w końcu przyznano mu Legię Honorową.

Trzecia refleksja dotyczy naszego sposobu żeglowania. Wszystko jedno, czy jest to rejs dookoła świata, czy wycieczka po Bałtyku najczęściej wygląda to bardzo podobnie. Oglądamy widoki, zaliczamy lokalną knajpkę i pędzimy dalej gonieni terminami czy to zawodowymi, czy wynikającymi z warunków klimatycznych. Zapodziała się gdzieś ciekawość świata, poznawanie ludzi, innych kultur. Przecież można żeglować po coś, starać się wejść w bliższy kontakt z odwiedzanymi społecznościami. Jednym z takich przykładów jest współpraca z fundacją Oceans Watch (http://www.oceanswatch.org/). Fundacja organizuje, między innymi, monitoring raf koralowych na Pacyfiku czy pomoc wyspiarskim społecznościom, a jacht jest znakomitym środkiem transportu ułatwiającym dotarcie do najdalej położonych wysepek Oceanu Spokojnego. Innym przykładem niech będzie pomoc w zbieraniu danych o zanieczyszczeniu mikroplastikiem podczas ostatniego Atlantic Rally for Cruisers (ARC). Jednym słowem, bądźmy kreatywni w naszych rejsach!

Do listy lektur obowiązkowych, którą podajesz chciałbym dorzucić jeszcze dwie książeczki, które z pewnością mógłbym umieścić wśród 10 najważniejszych i najbardziej wciągających, jakie przeczytałem.

Pierwsza, to “117 dni na łasce oceanu” napisana przez Maurice i Maralyn Bailey. Jest to świetnie napisany dziennik walki o przetrwanie, która zaczęła się z chwilą katastrofy jachtu: podczas małżeńskiego rejsu z Wielkiej Brytanii do Nowej Zelandii, kilka dni po opuszczeniu Kanału Panamskiego. Ich jacht tonie w najbardziej nieprawdopodobnych okolicznościach: zostaje zaatakowany przez wieloryba, który wielokrotnie nawraca, aby dokończyć działa zniszczenia. Małżonkowie mają niespełna godzinę, aby przenieść to co można do tratwy ratunkowej i dodatkowo do pontonu. Dokumentują na fotografiach jak ich jacht, z żaglami na maszcie, coraz bardziej pogrąża się w toni. Dalej jest tak jak u Bombarda. Łowią ryby i – jeśli się trafią – żółwie. Wyciskają z nich sok, zjadają wnętrzności i rybie oczy, które zresztą po jakimś czasie wydają im się właśnie najsmaczniejsze. Najważniejsze jednak, że się nie poddają. Najpierw wiosłują, próbując nie dać się prądom morskim, które usiłują małżonków zabrać na pełny ocean tam, gdzie niemal nikt i nigdy nie pływa. Gdy okazuje się, że wiosłowanie nie przynosi efektu po prostu zdobywają żywność, łatają nieustannie przecierającą się tratwę, planują kolejne podróże i projektują nowy jacht...

Drugą jest “Opowieść rozbitka” Gabriela Garcii Marqueza, podczas czytania której cały czas myślałem o tym, o czym piszesz Ty: czemuż on, ten rozbitek, nie znał ustaleń Bombarda. Pełny tytuł: "Opowieść rozbitka, który dziesięć dni dryfował na tratwie bez jedzenia i picia, był ogłoszony bohaterem narodowym, całowany przez królowe piękności, obsypany złotem przez agencje reklamowe, a potem znienawidzony przez władze i zapomniany na zawsze", jest równie intrygujący jak treść.

Żyj wiecznie!

Lech

Szóstego paździenika 1952 roku, po pięćdziesięciu dniach samotnej żeglugi na Atlantyku Allain Bombard postanawił spisać testament.

Pisze w dzienniku pokładowym kilka osobistych dyspozycji oraz zdanie: „Chcę powiedzieć, że moje doświadczenie jest ważne dla przetrwania na morzu przez pięćdziesiąt dni. Niezależnie od tego, że jestem w końcu martwy, rozbitkowie nie powinni tracić nadziei.” Następnie układa się na dnie łodzi, między komorami, i pod pionowo świecącym słońcem oczekuje śmierci.

„Nie mogłem dłużej” wspominał później, „słońce mnie łamało, dziąsła mi krwawiły, puls spadł do dziesięciu. Wtedy umrzeć wydawało mi się łatwe – zasypia się i człowiek więcej się nie budzi.”

„To trwało tak z pół godziny” opowiadał Bombard „a potem zacząłem się śmiać. Wyobraziłem sobie, że wyląduję gdzieś na plaży - martwy, zostawiając rady jak przetrwać - i nie umrzeć !”

Niby wszystko było wiadomo i było jasne czemu morze zbiera tak obfite żniwo wśród rozbitków - uważano, że rozbitkowie umierali bo na łodziach ratunkowych nie było wystarczających zapasów słodkiej wody oraz żywności, zatem zabójcze było pragnienie i głód. Sprawa picia wody morskiej była wówczas jednoznacznie ustalona: nie wolno pić wody morskiej bo to prowadzi do szaleństwa i niewydolności wątroby; we flotach wojennych, a za ich przykładem, w marynarkach handlowych obowiązywał sławny zakaz picia wody morskiej przez rozbitków. Wpajane marynarzom na wypadek katastrofy reguły postępowania nie dopuszczały innych poglądów, a zatem inne poglądy oficjalnie nie istniały.

Aż tu nagle jakiś nieznany, młody lekarz zatrudniony jako badacz w Instytucie Oceanograficznym w Monaco głosi - że rozbitkowie umierają przede wszystkim - nie z braku wody i żywności ale z braku wiary w możliwość ocalenia, że „zabija ich strach i poczucie beznadziejności”. Zaczyna interesować się sprawami przeżycia rozbitków, bada skład wody morskiej, zachowania ludzi którzy przeżyli katastrofę statku. Nurtuje go pytanie - czemu rozbitkowie umierają po zaledwie kilku dniach dryfowania na sprawnej, zdolnej nie tylko do utrzymania się na wodzie ale i do żeglowania szalupie, na której jest woda pitna i żywność.

Urodzony w Paryżu, Allain Bombard, zetknął się z morzem podczas wakacji spędzanych w Bretanii i zaczął żeglować. Po studiach trafił do szpitala miejskiego w Boulogne-sur-Mer w departamencie Pas-de-Calais. Kiedy przywieziono tam zwłoki dwudziestu jeden rybaków z trawlera, który zatonął na Kanale La Manche - Bombard zetknął się naocznie z tragedią katastrofy morskiej. To zdarzenie odmieniło na zawsze jego życie, spowodowało zainteresowanie szansami przeżycia rozbitków i powiększeniem tych szans. Bada wpływ zmęczenia na odporność organizmu, dużo pływa wpław u wybrzeży Bretanii, zajmuje się łodziami pneumatycznymi.

Myśli o tym, co powinien zrobić rozbitek, znajdujący się na tratwie czy łodzi ratunkowej bez zapasów wody i żywności, nade wszystko - jak poradzić sobie ze sprawą wody. Dochodzi do fundamentalnego wniosku, że picie wody morskiej w ilości do około jednego litra dziennie nie tylko nie zagraża życiu ale pozwala długo przetrwać, zwłaszcza jeśli zbiera się deszczówkę, nawet zasoloną i pije sok, wyciskany ze złowionych ryb.

Szybko jednak orientuje się, że jego poglądy na ratowanie rozbitków do nikogo nie trafiają i żadnej dyskusji o zmianie metod ratownictwa nie będzie. A więc postanawia własnym przykładem wykazać, że jego rozumowanie jest słuszne. W towarzystwie ochotnika Jacka Palmera wychodzi latem 1952 roku z Monte Carlo na otwartej łodzi, a raczej potonie Zodiac, o długości czterech i pół i szerokości niespełna dwóch metrów, z małym żagielkiem i bocznymi mieczami. Mają wiosła, sławną dziś wyciskarkę do owoców (dobrze widoczną na fotografii w głównym artykule Jerzego Kulińskiego), siatki do planktonu, plandekę, sekstant, kilka map, parę książek i dużo, dużo nadziei. Łódka nosi nazwę „L’Hérétique”.

W Tangerze Jack Palmer ma dość i rezygnuje z rejsu. Bombard niezrażony, staruje z Las Palmas i samotnie wypuszcza się na Atlantyk. Po sześćdziesięciu czterech dniach żeglugi ląduje na wyspie Barbados, osłabiony, wyczerpany i bardzo wychudzony, ale cały i żywy.

Nie tylko sam rejs, ale skrupulatnie prowadzone dzień po dniu badania naukowe i notatki czynią go sławnym na całym świecie, o czym wyżej napisał Gospodarz SSI.

Sławny żeglarz Gerard d’Aboville mówił o wyczynie Bombarda tak: „on rozumiał, że nadzieja jest najważniejsza aby przeżyć na morzu. I tego dowiódł. Dla pokoleń żeglarzy amatorów i zaprawionych marynarzy Allain Bombard będzie referencją”.

A tak mówił o szkoleniu: „W latach pięćdziesiątych szkolono żeglarzy, że w razie wypadku powinni sobie radzić, aby osiągnąć ziemię. Dzisiaj uczy się ich, że w takiej sytuacji należy nacisnąć guzik bojki EPIRB”.

Kiedy w 2002 zbliżała się pięćdziesiąta rocznica wielkiego rejsu doktora Bombarda – Gérard d’Aboville usiłował zmobilizować media i prasę wokół tematu półwiecza wielkiej epopei L’Hérétique” – ale, jak relacjonuje, „to nikogo już nie obchodziło. Nikt się tym nie interesował i nikt nie chciał o tym słuchać. A przecież Bombard był niezrównanym gawędziarzem i potrafił opowiadać”.

Bombard był, o czym znacznie mniej się pisze, jednym z prekursorów prawdziwych, rzeczywistych działań proekologicznych. Związany z Prowansją i Morzem Śródziemnym wspierał autorytetem protest przeciw budowie rurociągu ścieków z huty aluminium Pechiney w Gardanne, znanych jako „czerwone błota” i trujących okolice Cassis.

Miał także przygodę polityczną: miesiąc - od 22 maja do 23 czerwca 1981 był sekretarzem stanu w Ministerstwie Środowiska, w rządzie premiera Pierre Mauroy. Ponieważ „mówił co myślał”, było oczywiste, że „nie mógł dłużej pozostawać na tym stanowisku”. Skala europejska służyła mu lepiej jako trybuna - były paryżanin został mieszkańcem departamentu Var, i był w latach 1981 – 1994 deputowanym europejskim, który – jak mówi cytowany Gerard d’Aboville – „miał naprawdę istotne rzeczy do powiedzenia”.

Oprócz jedynej przełożonej na polski książki „Dobrowolny rozbitek” - „ Naufrage volontaire” i „Histoire du Naufrage Volontaire” (1953), Bombard napisał: „La derniére exploration” (1974), „Les grands Navigateurs” 1976, „Protegéons la mer” (wspólnie z Charlesem Paolinim -1977), „Au-delá de l’horizon” 1978, „la Mer et l’Homme” (1980), „Aventurier de la Mer” (1998), Testament pour l’Océan (2001). Bombard był żonaty i miał pięcioro dzieci. Był kawalerem orderów Legii Honorowej oraz Mérite Maritime.

Tomasz Piasecki